Δεν είναι απλά ένας σπόρος.

Απλά ένας σπόρος;

Posted: 24-01-2014 in 5. ΔΙΚΤΥΩΝΟΜΑΣΤΕ & ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΑΣΤΕ, 6. ΜΑΘΑΙΝΟΥΜΕ, Uncategorized
Ετικέτες:σπόροι, ελευθερία

0

“και τι δεν κάνατε για να με θάψετε, όμως ξεχάσατε πως ήμουν σπόρος”
 Ντίνος Χριστιανοπουλος

Μέσα στις επόμενες μέρες, πρόκειται να περάσει προς ψήφιση από το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, ένας καινούριος νόμος ο οποίος έρχεται να ρυθμίσει ούτε λίγο ούτε πολύ τον έλεγχο του συνόλου των σπόρων, και κατά συνέπεια του συνόλου της τροφής μας.

Ας ασχοληθούμε με τους σπόρους, και ας τα πάρουμε λίγο από την αρχή, έτσι για να μη μπερδευόμαστε με τεχνικούς όρους.  Όταν μιλάμε για την τροφή μας και την πρόσβαση μας σε αυτή, το παλιό ρητό “όσα λιγότερα ξέρεις τόσο το καλύτερο” μάλλον δεν ισχύει! Ακόμα και εμείς, οι απλοί καταναλωτές και οι ερασιτέχνες μπαξεβάνηδες, θα έπρεπε να ξέρουμε κάποια …βασικά.

Επιγραμματικά φαίνεται πως υπάρχουν 3 είδη φυτών – σπόρων.

1. Ποικιλίες  
   Η ποικιλία, είναι μία ομάδα φυτών , με κοινά χαρακτηριστικά, τα οποία όταν διασταυρώνονται δίνουν παρόμοιους απογόνους.
   Οι παραδοσιακές ποικιλίες έχουν προκύψει από τη συνεχή επιλογή των αγροτών μέσα στους αιώνες. Επίσης με συνεχή επιλογή σε εντονότερο επίπεδο κυρίως από βελτιωτικές εταιρίες , έχουν προκύψει εμπορικές ποικιλίες.
2. Υβρίδια
   Αν διασταυρώσουμε άτομα διαφορετικών ποικιλιών έχουμε φτιάξει υβρίδια.  Συνεχίζοντας μπορούμε να διασταυρώνουμε υβρίδια με υβρίδια, υβρίδια με ποικιλίες  κ.ο.κ. ωσότου φτάσουμε σε ένα επιθυμητό αποτέλεσμα, και επειδή αυτό είναι συνήθως δουλειά “βελτιωτικών” εταιριών, ωσότου δηλαδή φτιάξουμε ένα φυτό μεγάλο και αποδοτικό.
   Όσα καλά χαρακτηριστικά και να έχει όμως αυτό το φυτό, δε μπορεί να τα κληροδοτήσει στους απογόνους του. Κοινώς , αν κρατήσεις σπόρο από υβρίδιο και βλαστήσει, θα έχεις ένα φυτό …άλλο, αντικειμενικά  κατώτερης ποιότητας από τους γονείς του. Επίσης θα πρέπει να αναφέρουμε πως και στη φύση δημιουργούνται υβρίδια από γειτονικά φυτά διαφορετικών ποικιλιών.
3. Γενετικά Τροποποιημένα    (Μεταλλαγμένα)
   Ούτε οι ποικιλίες είτε είναι παραδοσιακές ή ντόπιες,  ούτε και τα υβρίδια που έγιναν ακόμα και με πολλαπλές επιλογές και διασταυρώσεις, δεν έχουν καμία σχέση με τα Γενετικώς  Τροποποιημένα , αυτά που αποκαλούμε μεταλλαγμένα, και προκύπτουν από τροποποίηση στο εργαστήριο, του γενετικού υλικού (DNA) των φυτών.

Γιατί κάποιοι κολλήσαμε με τις παραδοσιακές και ντόπιες ποικιλίες , και τι καημό έχουμε να τις χρησιμοποιούμε, ενώ τα υβρίδια είναι αποδοτικότερα; Οι λόγοι είναι πολλοί και διαφορετικοί για κάθε άνθρωπο αυτού του… ας το πούμε “κινήματος”. Από την απλή οικονομία που κάνεις επειδή δε χρειάζεται να αγοράζεις σπόρους και φυτά, το ρομαντισμό για τις αξίες άλλων εποχών, εώς και την αντίσταση σου απέναντι στο σύστημα (λέγε με καπιταλισμό), μπορείς να βρεις τα κίνητρα αυτών των …περίεργων τύπων.

Πέρα από τα κίνητρα όμως, ας δούμε ποια είναι η σημερινή κατάσταση για τους ντόπιους και τους παραδοσιακούς σπόρους. Μια λέξη θα μας έφτανε. Χάλια. Οι ντόπιοι σπόροι, ενώ μας έτρεφαν για χιλιάδες χρόνια (από την αρχή της γεωργίας), και είχαμε σε κάθε τόπο και μία μεγάλη ποικιλία από δαύτους, οι περισσότεροι κινδυνεύουν πλέον να χαθούν . Τα τελευταία εξήντα  χρόνια επικράτησαν λίγες εμπορικές ποικιλίες καθώς και υβρίδια , προϊόντα κυρίως μεγάλων πολυεθνικών. Η λεγόμενη “πράσινη επανάσταση”μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, και η βιομηχανοποίηση της γεωργίας δημιούργησε νέα δεδομένα. Ζητούμενο πλέον ήταν (και ακόμα είναι)  οι μεγάλες αποδόσεις και οι ανταγωνιστικές τιμές. Κάτι τέτοιο μπορεί να γίνει με μεγάλες μονοκαλλιέργειες, όλο και λιγότερων ποικιλιών. Πρέπει να βγάζουμε μεγάλες ποσότητες από όμοια, ευπαρουσίαστα, και εκολοπούλητα τρόφιμα. Όλα μα όλα , είναι απλά οικονομικοί παράγοντες.

Έτσι χάσαμε ένα μεγάλο μέρος μιας πολύ σημαντικής κληρονομιάς . Του γενετικού υλικού που μας κληροδότησαν όλες οι προηγούμενες γενιές που πάτησαν το πόδι τους σε αυτό τον πλανήτη.  Αυτού του είδους τη φτώχεια, επίσημα πλέον την  ονομάζουμε “Γενετική Διάβρωση”.

Δε θέλουμε να χάσουμε και άλλα. Οι παραδοσιακές ποικιλίες είναι ο σπόρος της τροφής και της ζωής του απλού ανθρώπου. Είναι προσαρμοσμένες καλύτερα στον τόπο που αναπαράγονται , έχουν μικρότερες απαιτήσεις σε νερά και λιπάσματα, και το κυριότερο: είναι γόνιμες! μπορείς απλά να κρατήσεις τον σπόρο για την επόμενη καλλιέργεια.

Με τον νόμο που πρόκειται να περάσει από την Ε. Ε. φέτος, υπάρχει ο κίνδυνος να θεωρείται πλέον παράνομη η καλλιέργεια μίας ντόπιας παραδοσιακής ποικιλίας, αν αυτή δεν είναι επίσημα καταγεγραμμένη στον ευρωπαϊκό κατάλογο. Ε και που είναι το κακό θα πουν κάποιοι φίλοι, γιατί να είμαστε τόσο καχύποπτοι; Ας μπουν. Μα για να μπουν χρειάζεται ένα ετήσιο τέλος πάνω από 3.000 €! Πόσες από τις δεκάδες χιλιάδες ντόπιες ποικιλίες που υπάρχουν σε κάθε χωριό της Ευρώπης πιστεύετε ότι θα τα καταφέρουν να …νομιμοποιηθούν; Και το σπουδαιότερο ίσως ερώτημα να είναι άλλο:  Είμαστε διατεθειμένοι να διαπραγματευτούμε και αυτή την ελευθερία μας; Εάν και εφόσον αυτό το μέτρο τελικά δεν περάσει, θα μας έχουν κάνει χάρη; Η απλά με όλο αυτό το θέατρο, θα έχουν πάρει στην δικαιοδοσία τους , τον έλεγχο στους σπόρους και την τροφή,  κάτι που για αιώνες ήταν κοινό αγαθό των κοινοτήτων μας;

Σημασία ίσως να μην έχει η απαγόρευση ή η εξαίρεση των ντόπιων ποικιλιών από τον Κατάλογο, αλλά η άρνηση μας να χάσουμε τον έλεγχο και αυτού του αγαθού. Όταν η νομοθεσία δεν είναι φτιαγμένη ούτε από μας, ούτε για μας, η ανυπακοή είναι ίσως να είναι μονόδρομος.

Για αυτό το λόγο όσοι τελικά θέλουμε να σώσουμε τις ντόπιες ποικιλίες μαζί με τις όσες μας απόμειναν τέλος πάντων ελευθερίες μας, θεωρούμε πως οι σπόροι είναι στοιχείο της ζωής , της τροφής, της παράδοσης, του πολιτισμού κάθε τόπου. Ως τέτοιοι δε μπορούν να ανήκουν σε κανέναν. Καλλιεργούμε,  κρατάμε σπόρο, ανταλλάσσουμε και χαρίζουμε ώστε να υπάρχει όσο περισσότερη ποικιλία στους μπαξέδες, στα χωράφια , αλλά και στα πιάτα μας, και τις ζωές μας.  Προστατεύουμε τη “Βιοποικιλότητα” του τόπου μας.  Από ότι φαίνεται όλη η ιστορία για τον έλεγχο και την καταγραφή των σπόρων γίνεται για τον έλεγχο της τροφής. Ας κρατήσουμε τα απαραίτητα και τα αυτονόητα στα χέρια μας.

Π.Κ.
24/01/2013

*Υπάρχουν πολλές οργανώσεις, κινήματα, και απλές ομάδες ανθρώπων που υπερασπίζονται τους ντόπιους σπόρους  σε όλο τον κόσμο.Στην Ελλάδα υπάρχει το Πελίτι, ο Αιγίλοπας, οι Δρυάδες, …,…και πολλά τοπικά δίκτυα.
Στη Λήμνο υπάρχει η τοπική ομάδα του Πελίτι, ( sporilimnou.blogspot.com)  όπου προσπαθούμε να συλλέξουμε να καλλιεργήσουμε και να μοιράσουμε ντόπιους σπόρους από όλα τα χωριά του νησιού μας.
Πάρε μέρος και θέση!

Πηγη : Σκαλιστήρι